Bedrijfsinterne Ecotax (BIE)

• Afdrukken
• E-mail

BIE, vervolg op de BIM

Stel, u wilt binnen uw bedrijf een verschuiving van een vervuilende naar een minder vervuilende werkwijze. Hoe kun je die verschuiving tot stand brengen op een efficiënte manier, een manier die rekening houdt met de omvang van de milieuschade en met de rentabiliteit van het bedrijf? Antwoord: door milieukosten en -baten te integreren in het management met de Bedrijfs-Interne Ecotax, de BIE.

Probleem

Veel bedrijven en andere organisaties willen graag rekening houden met het milieu en proberen hun milieubelasting te verlagen. Maar het is vaak niet makkelijk om te weten hoe dat het beste kan gebeuren. Problemen daarbij zijn:

Wat is hoe erg voor het milieu? Moet ik geld besteden aan het repareren in plaats van vervangen van een produktie-middel, of kan ik het geld beter besteden aan het hergebruiken van afval? Staat de milieuwinst in redelijke verhouding tot de kosten voor mijzelf of mijn bedrijf? Wordt geld dat gespaard is door milieuvervuilende activiteiten achterwege te laten, op een andere manier gebruikt die toch weer schadelijk is? (noot 1)

Oplossingen

Verschillende oplossingen worden aangedragen voor deze problemen:

• milieudeskundigen inschakelen die proberen bij alle beslissingen in het bedrijf het milieu zo goed mogelijk mee te laten wegen;
• alle medewerkers van het bedrijf voorlichten over, en proberen te motiveren voor het milieu;
• van alle produkten en activiteiten complete "Life Cycle Analyses" laten maken;
• proberen produkten in te kopen die een milieukeur hebben;
• af en toe een donatie doen aan een organisatie voor natuur- of milieubescherming.

Maar geen van deze oplossingen biedt een blijvend, samenhangend en volledig antwoord op de vraag hoe rekening te houden met het milieu bij alle beslissingen. Er is maar een manier om dat te bereiken, en dat is dezelfde manier als waarmee al eeuwen bij alle beslissingen rekening wordt gehouden met de schaarse hulpmiddelen arbeid en kapitaal, namelijk door het milieu op te nemen in prijzen. Letterlijk en figuurlijk rekening houden met het milieu doe je het beste door het in de prijs te verrekenen.

Bedrijfs-Interne Ecotax

Bij het invoeren van ecotax en andere markt-conforme instrumenten voor het milieubeleid denkt men meestal aan de overheid, maar dat is niet noodzakelijk: het kan op elk beslissingsniveau (noot 2). Kosten-batenanalyses, terugbetaaltijd en rendement worden binnen bedrijven gebruikt als beslissingsmethoden. In die methoden kun je ook het milieu integreren en verrekenen. Het bedrijf kan zelf de waarde die het hecht aan het milieu vaststellen, maar voor veel soorten milieu-schade zijn tegenwoordig ook bedragen berekend die in de hele maatschappij gebruikt zouden kunnen worden. Zie bijvoorbeeld deze verbonden pagina op de site van het Centrum voor Energiebesparing en schone technologie (CE). Bij een beslissing kan het bedrag voor de milieu-effecten worden meegerekend. Op die manier wordt niet te veel en niet te weinig rekening gehouden met het milieu.

Voorbeeld

Een bedrijf overweegt de aanschaf van een nieuwe produktie-installatie. Als criterium voor het investeren geldt een terugverdientijd van maximaal 5 jaar. Door de milieukosten van het energieverbruik mee te rekenen komt de terugverdientijd uit op 7 jaar. Er wordt dan van de investering afgezien omdat deze met het uitgangspunt van duurzaamheid niet lonend is. Een tegenovergestelde uitkomst is uiteraard ook denkbaar als de installatie voldoende oplevert. Een duurzame samenleving betekent immers niet dat er helemaal geen energie meer verbruikt kan worden.

BIE met interne milieusubsidies

Maar je kunt nog een stap verder gaan. Stel nu dat het bedrijf besluit tot invoering van een Bedrijfs-Interne Ecotax met milieusubsidies. Het voorbeeld zou er dan als volgt uit kunnen zien. Men besluit tot investering omdat ondanks het meerekenen van de milieukosten van het energieverbruik de terugverdientijd kort is. Maar de milieukosten van het energieverbruik worden nu niet alleen bekeken bij de investeringsbeslissing, maar in de vorm van de ecotax daadwerkelijk ten laste van de produktie-installatie gebracht. Het geld dat die ecotax opbrengt wordt in een pot gedaan die bestemd is voor milieusparende maatregelen. Want, net zoals er maatregelen zijn die als extern effect het milieu schaden, zo zijn er ook maatregelen die als extern effect het milieu verbeteren. In dit voorbeeld: de nieuwe installatie vervuilt de lucht door het verbranden van fossiele brandstof, maar een rookgasreiniger of de aanplant van bos kan die vervuiling weer terugdringen. Het geld van de BIE kan hier aan besteed worden.

Voordelen BIE

De BIE kan als vervolg op de Bedrijfs-Interne Milieuzorg (BIM) ingevoerd worden (maar ook los ervan), en heeft dezelfde voordelen als marktconforme instrumenten op andere beslissingsniveaus zoals nationaal of internationaal: efficiënt, kosteneffectief, interne consistentie, continue prikkel tot verbetering, decentralisatie van beslissingen (d.w.z. vrijheid op lagere beslissingsniveaus) en minder regelgeving.

Vooral in bedrijven waar nu al wordt gewerkt met budgetverantwoordelijkheid van afdelingen of zelfstandige eenheden, kan de BIE centraal ingevoerd worden. Dan houden alle afdelingen of eenheden in gelijke en voldoende mate rekening met het milieu, terwijl ze hun zelfstandigheid behouden. Drukt er bijvoorbeeld een BIE op elektriciteit, dan is er een constante stimulans om te besparen omdat de hogere kosten op het budget van de afdeling drukken. Zuinigheid wordt dan beloond met meer ruimte op het eigen budget en is daardoor extra aantrekkelijk.

Een psychologisch voordeel van een vrijwillige ecotax is ook dat men ziet dat het geld niet "weg" is. Het geld is beschikbaar voor iets wat men zelf wil: milieuvriendelijker doelen.

Marktwerking

Als men erin slaagt om kosten en inkomsten daar zichtbaar te maken waar ze optreden functioneert de markt, en daarmee de organisatie het beste. Sociale dilemma's, externe effecten en "tragedies of the commons" (noot 2) verdwijnen dan en iedereen werkt in dezelfde, voor allen gunstige richting. De BIE zorgt daarvoor.

Vervolg

Veel van het voorbereidende werk voor de BIE is al gedaan bij de BIM en bij het bepalen van de waarde (kosten) van verschillende milieuschades in euro's. In Zwitserland heeft een bedrijf dit systeem al met succes toegepast. Het wachten is nu op meer vooruitstrevende organisaties die de BIE invoeren. Een variant op de BIE die ook meer onderzoek verdient is het gebruik van bedrijfs-interne verhandelbare emissierechten. Daarmee omzeilt men het probleem van de waardering van milieuschade en wordt een concreet emissieplafond op kosteneffectieve wijze bereikt.

noot 1:

Een voorbeeld hiervan stond in de Arena, het blad van de Vereniging van Milieukundigen: een glastuinder verklaarde dat als hij eerder geweten had dat hij de stookinstallatie in zijn kas zuiniger kon afstellen, hij een Mercedes per jaar had kunnen kopen. Als hij dat inderdaad wil doen met het gespaarde geld is het voor het milieu misschien beter om alles bij het oude te laten.

noot 2:

Voor een eenvoudige uitleg van de begrippen sociaal dilemma, extern effect, "tragedies of the commons (belangrijke mechanismen achter het ontstaan van milieuproblemen) en beslissingsniveau, zie: Wind, M.H.A., Milieukosten en -baten: een inleiding, TNO-rapport STB/96/008, TNO Apeldoorn, 1996.